Da li se plašite skorog ranog mraka ili se radujete što ćete dobiti dodatni sat sna “zauzvrat”? Naučnici pokreću studiju koja će nam pomoći da steknemo bolji uvid u to kako to zapravo utiče na vaše opšte stanje i percepciju vremena, piše N1.
U noći između 26. i 27. oktobar 2024. godine, satovi će se pomjeriti za jedan sat unazad, vraćajući se na srednjoevropsko standardno vrijeme i završavajući ljetnje računanje vremena.
Studije sprovedene uglavnom su se fokusirale na negativne aspekte proljećne tranzicije, kao što su uticaj na san i kognitivno funkcionisanje.
Međutim, mnogo se manje zna o zimskom kretanju kazaljki, kao i o uticaju obje promjene kazaljki na našu percepciju vremena.
„Zanima nas šta se dešava kada se uspostavljeni osjećaj za vrijeme naglo prekine spoljnim sredstvima: da li se ljudi osjećaju kao da imaju manje ili više vremena, da li to utiče na njih pozitivno ili negativno?“, pita profesorka Rut Ogden, šef studije, sa Univerziteta u Liverpulu.
Vrijeme kao psihološki element
„Vrijeme kao psihološki element se često zanemaruje. Naše živote oblikuju satovi i svi se oslanjamo na svoju unutrašnju percepciju vremena. Ali mi prilično slabo razumijemo kako to utiče na nas i šta se može učiniti da se poboljšaju životi ljudi“, piše The Guardian.
Ogden se zainteresovala za ovu oblast nakon što je doživjela saobraćajnu nesreću tokom koje je iskusila usporavanje vremena.
Od tada, ona istražuje kako emocionalni naboj usljed određenih događaja, kao što je recimo bio kovid, mogu imati iskrivljeni efekat na percepciju vremena.
„Saznao sam da su ljudi koji su se dobro nosili sa pandemijom i koji su imali niži nivo anksioznosti, depresije i stresa prilično brzo doživjeli zatvaranje, dok su ljudi koji su to doživljavali polako bili izolovaniji od društva, depresivni i generalno nezadovoljniji postignutim nivoom interakcija sa drugima“, rekla je Ogen.
Studija je otvorena za sve odrasle osobe u Velikoj Britaniji i uključuje popunjavanje onlajn ankete o njihovom svakodnevnom životu i vremenskim pritiscima sa kojima se suočavaju. Učesnici su ga popunjavali tokom nedjelje prije ili poslije promjene razreda, ili oboje.
Različite grupe
Jedno pitanje na koje se Ogen i njene kolege nadaju da odgovore jeste da li društveno marginalizovane grupe ili oni koji se bore sa vremenskim pritiskom, kao što su roditelji koji rade, doživljavaju promjenu sata drugačije od ljudi koji imaju više kontrole nad svojim vremenom.
„Posebno nas zanima odnos vremena i moći i kako kada drugi ljudi kontrolišu vrijeme, to može da stvori razne vrste nepravde za određene grupe“, rekla je prof. Patricija Kingori, sociolog na Univerzitetu u Oksfordu, koja upravlja cijelim projektom.
Na primjer, Kingori i njene brazilske kolege rade sa ženama čija djeca imaju dugotrajne probleme kao rezultat infekcije virusom Zika.
Prema međunarodnom pravu, postoji samo kratak vremenski period tokom kojeg takvi pojedinci mogu podnijeti tužbu protiv države, „ipak kada ljudi dožive traumu, često nisu u stanju da prikupe resurse da urade stvari na vrijeme kako bi ispoštovali ovaj rok , iako se osjećaju kao da je vrijeme usporilo“, rekla je ona.
Kontrola vremena je neka vrsta moći
Drugi primjer je društveni pritisak koje mnoge žene osjećaju da imaju djecu tokom veoma kratkog perioda svog plodnog života – uglavnom između svojih srednjih 20-ih i sredine 30-ih.
„Radila sam i sa majkama tinejdžerkama i sa starijim ženama koje su posjećivale klinike za neplodnost, a jedna od zanimljivih stvari je da su u oba slučaja žene često osjećale da su uhvaćene u ‘pogrešnom trenutku’, iako su biološki gledano mogle da imaju djecu,“ rekla je Kingori.
Ona je dodala da je „kontrola vremena neka vrsta moći koja djeluje na nas na način koji nam često može natjerati da se osjećamo kao da kasnimo i da moramo da ‘stignemo’, a ipak često se na to ne gleda kao na oblik moći“.
Dugoročni cilj projekta je da se identifikuju strategije koje bi mogle da pomognu u rešavanju takvih nejednakosti, što potencijalno vodi ka poboljšanju individualnog i društvenog blagostanja, prenosi N1 Sarajevo.
„Za mene, pomjeranje kazaljki sata daje mali uvid u to šta se dešava kada se vrijeme promijeni za sve ostale, ali se nije promijenilo na isti način za vas, ili kada društvo nametne neka ograničenja vašem vremenu. To takođe pokreće zanimljive ideje, poput toga da li treba da imamo ljudsko pravo na vrijeme“, rekla je Ogen.
