Tokom 2023. godine u Upravi za izvršenje krivičnih sankcija UIKS bilo je 13 smtrnih slučajeva, od čega su tri samoubistva. Posmatrano u odnosu na prethodne godine, primjećuje se trend rasta broja smrtnih slučajeva, objavljeno je u publikaciji pod nazivom „Analiza smrtnih slučajeva u 2023. goidni u UIKS-u“, koju je uradila Kancelarija zaštitnika ljudskih prava i sloboda.
Podaci u Analizi pokazuju da su od 2008. do 2018. godine u crnogorskim zatvorima zabilježena dva samoubistva, dok su tokom prošle godine tri zatvorenika izvršila suicid.
“U 2019. godini u zatvoru su bila četiri smrtna slučaja (nije bilo samoubistava), u 2020. dva smrtna slučaja (nije bilo suicida) 2021. devet (od kojih jedno samoubistvo), 2022. takođe devet (od kojih jedno samoubistvo) i tokom 2023. 13 (od kojih tri suicida)”, navodi se u Analizi.
Prema podacima ranije dobijenim od UIKS-a, u periodu od 2008. godine do 2018. godine, u zatvoru su bila dva samoubistava, (jedno vješanjem, a drugo trovanjem tabletama), dok su zabilježena tri pokušaja ( po jedan 2014., 2015. i 2018. godine).
“Multidisciplinarni tim NPM-a sagledao je medicinsku dokumentaciju u ukupno devet slučajeva, a koja se odnosila na lica koja su preminula tokom 2023. godine”, ističe se u Analizi.
U Crnoj Gori neophodno je izraditi Program za prevenciju samoubistava u zatvorima ili Protokol za postupanje kod suicidalnih pacijenata, mišljenje je i preporuka Nacionalnog mehanizma za prevenciju torture (NPM).
“Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore je u više navrata posljednjih godina u preventivnom (NPM) i reaktivnom mandatu upućivao preporuke na ovu temu, koje podrazumijevaju izradu protokola koji bi trebao sadržati jasne procedure tj. „korake“ postupanja kod pritvorenih/zatvorenih lica koji ispoljavaju suicidalno ponašanje, uključujući skale procjene suicidalnog rizika i neophodne mjere i postupke pojačanog nadzora suicidalnog pacijenta u cilju prevencije fatalnog ishoda, kako je to već obrazloženo”, piše u pomenutom dokumentu.
Napominje se da je za osobe koje su pokušale suicid važno organizovati postsuicidalnu podršku (postvencijsku podršku) koja bi bila sveobuhvatna i prilagođena individualnim potrebama zatvorenika kako bi se obezbijedio njihov potpuni oporavak i smanjio rizik od ponovljenih pokušaja samoubistva.
“Iz Uprave za izvršnje krivičnih sankcija stigao je odgovor da je „povodom izrade antisuicidalnog protokola Sektor za zdravstvenu zaštitu u okviru UIKS-a u cilju izrade istog ostvario saradnju sa nadležnom specijalnom zdravstvenom ustanovom, odnosno stručnim licima iz te oblasti koja će pružiti smjernice sa jasno definisanim prevencijskim i postvencijskim mjerama“, naglašeno je u dokumentu.
U Izvještaju se kaže da se analizom toka bolesti zatvorenika UIKS-a kod kojih je došlo do smrti uslied postojanja teških hroničnih bolesti, može zaključiti da je tim pacijentima pružena adekvatna zdravstvena zaštita u UIKS-u i da su isti redovno odvođeni van ustanove zbog potrebe dijagnostike i liječenja.
“Tim NPM-a je u više navrata posjetio UIKS, i to u septembru 2023. godine, u februaru i maju 2024. godine. Tokom obilazaka razgovarano je sa zaposlenima u zdravstvenoj službi, izvršen je neposredan uvid u dokumentaciju, uslove u stacionaru koji je smješten u Istražnom zatvoru i sagledana opremljenost zdravstvene službe. Uvid je obavljen u devet medicinskih kartona u slučaju smrti koje su se desile u 2023. godini. Zatraženi su podaci od Centra za patologiju i Centra za sudsku medicinu, da li je u konkretnim slučajevima rađena patološko-anatomska obdukcija i sudsko medicinska – obdukcija”, naglašeno je u Analizi.
U Izvještaju je konstatovano i da je u UIKS-u došlo do smanjenja broja ljekara (opšti ljekar) od 2017. godine i preporučuje se crnogorskim vlastima da povećaju broj opštih ljekara u Zdravstvenom centru u Spužu.
Preporučuje se da osoba kompetentna za pružanje prve pomoći, koja pojseduje važeću sertifikaciju za primjenu kardiopulmonalne reanimacije i upotrebu automatskog spoljnog defibrilatora, uvijek bude prisutna u svakom kaznenom zavodu.
“U mnogim zemljama, i iz raznih razloga, smrti u zatvoru se slabo istražuju. U nekim slučajevima ne postoji zakon koji predviđa obaveznu istragu. Drugdje, nisu uspostavljene jasne procedure ili potrebne vještine i istražni resursi. Češće, zatvori nijesu svjesni važnosti i koristi od odgovarajuće istrage”, napominju u Izvještaju.
Procjenjuje se da se od sedam do 50 odsto zatvorenika samopovređuje, dok je stopa samoubistava uhapšen osoba od tri do devet puta veća u odnosu na opštu populaciju.
Dodaje se da su prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije koji se navode u izvještaju, zatvori mjesta u kojima su smještene grupe koje su tradicionalno među onim sa najvišom stopom suicidalnog rizika, kao što su muškarci mlađih godina, mentalno oboljeli, osobe lišene radne sposobnosti, društveno izolovani, zavisnici od supstanci, ili osobe koje su već pokušale samoubistvo.
