U Crnoj Gori ima preko 5.500 javnih funkcionera, kao i 1.252 državna službenika koji imaju obavezu podnošenja izvještaja o prihodima i imovini, pokazuju podaci iz poslednjeg izvještaja Agencije za sprečavanje korupcije (ASK).
Iako je broj funkcionera za oko 15 odsto manji u poređenju sa 2023. godinom, to je i dalje ogroman broj s obzirom na to da u našoj državi živi svega oko 620.000 stanovnika. Kada se uporedi, dolazi se do računice da na svakog 112. stanovnika dođe po jedan funkcioner koji, osim pozamašnog primanja, ima i brojne druge privilegije koje građani plaćaju.
Analitičar Boris Marić za „Dan“ navodi da imamo relativno veliki broj finkcionera za malu državu koja bi trebalo da ide prema realnijem, mnogo manjem i racionalnijem upravljačko-administrativnom aparatu.
– U ovom trenutku imamo glomaznu javnu upravu sa Vladom koja ima nepristojno veliki broj resora. Vlada je došla do tolikog broja resora da se šalje loša poruka i slika. Tolika Vlada i administacija su proizvod političkih trgovina i interesa. To je teško mijenjati bez reforme državne uprave, gdje se u ovom trenutku ne vidi realna volja da se tako nešto desi, smatra Marić.
Prema njegovim riječima, druga dimenzija priče je da li je ASK pogodila suštinu priče proglašavajući funkcionerima ogroman broj onih koji su na pozicijama koje teško mogu da se podvedu pod klasičnu državnu funkciju.
– Mislim da bi trebalo da se uvedu dvije kategorije: izvorni funkcioner kao što su poslanik, odbornik, ministar, državni sekretar, direktor javnog preduzeća, a da oni na lokalnom nivou i jedan broj na državnom nivou budu državni službenici sa funkcionerskim ovlašćenima koji bi morali podnositi imovinske kartone, poručuje Marić.
Kaže da moramo suštinski da promijenimo djelovanje ASK i ono mora da ide prema targetiranju najvećih izvora konflikta interesa i afirmaciji administrativne istrage, a ne da se ova institucija bavi prekršajnim postupcima „je li neko sakrio livadu“.
– ASK treba da utvrđuje stil života i primanja funkcionera, te da u slučaju utvrđivanja eventualnog postojanja krivičnog djela predmete prosleđuje tužilaštvu, mišljenja je Marić.
Politički sistem pretvoren u monstruma
Perić poručuje da je potreban sistemski odgovor, a on bi podrazumijevao i zakonsko regulisanje optimalnog broja i opisa nadležnosti funkcionera.
– Ali vidimo da čak ni zakon o Vladi ne dolazi na dnevni red, jer bi recimo bio normiran broj ministara pa se tako ne bi moglo dešavati da se ministarstva modeluju tako da zadovoljavaju potrebe stranaka vlasti da se „oduže“ nekom svom ovog puta partijskom funkcioneru. Sve počinje i završava se sa političkim sistemom koji se pretvorio u monstruma koji jede našu supstancu, uključujući na kraju i same funkcionere, u smislu smanjenja njihove produktivnosti i nerijetko narušavanja njihovog integriteta jer se stavljaju u neodržive pozicije koje potom moraju braniti pošto-poto, a što se sve skupa nužno loše odražava za funkcionisanje društva u cjelini, istakao je Perić.
On navodi da tako glomazno postavljen nefunkcionalan državni aparat pravi štetu, te da je evidentno da preglomazna Vlada ima tako malo zakona, reformskih propisa i analiza.
Jedan od osnivača Preokreta Srđa Perić u izjavi za „Dan“ kaže da funkcioneri postoje u svakom sistemu i sama po sebi ta činjenica nije sporna, te da kao i što termin sugeriše, oni obavljaju određenu funkciju kako bi sistem funkcionisao.
– U skladu sa tim oni sa značajnim znanjem ili sposobnošću, a poželjno je i oboje, trebalo bi biti funkconeri. Međutim, kod nas je postalo sporno što se izgubio kriterijum, a potom je njihovo postavljenje transformisano i u soluciju za partijsko nagrađivanje, popunjavanje kvota ili uhljebljavanje „zaslužnih“ članova – pa će se u tu svrhu nerijetko i `izmišljati` funkcije – i to ide od savjetnika pa sve do ministara. Biti funkcioner kod nas je primarno postala prilika za lagodan život i socijalno priznanje da je neko bitan i važan, a sve je manje odraz potrebe da neko doprinese razvoju zajednice svojim radom, izjavio je Perić.
Dodaje da sve češće uz to idu i funkcionerske privilegije koje bi inače na vrlo restriktivan način trebalo dodjeljivati i to samo kada čine kvalitetnijim i/ili efikasnijim nečiji rad.
– Na primjer, ako neko ima službeni telefon, on bi zaista preko njega trebalo da obavlja značajnu i opsežnu komunikaciju koja je vezana sa njegovom javnom funkcijom, što je kod nas rijetkost, a ne pravilo. Potom je tu reprezentacija, službeni auto, službeni put, obezbjeđenje i sl. Dakle, sve to može imati smisla ako je ciljano ka poboljšanju sistema i sticanju novih vještina, koje bi opet trebalo da budu podstrek razvoju zajednice. Ali kada vidite da naši funkcioneri ne tako rijetko zapravo privilegijama koje uživaju blokiraju sistem, od nepropisnog parkiranja službenog auta, pa sve do trošenja resursa svih nas za sopstvene potrebe, a ne tamo gdje su najpotrebniji, onda vidite da smo iskrivili sistem do ivice opšte nefunkcionalnosti, ocjenjuje Perić.
