Srpska pravoslavna crkva i njeni vjernici danas slave Krstovdan, veliki praznik u znak sjećanja na dan kada je pronađen i iskopan Časni krst na Golgoti i dan kada je vraćen iz Persije u Jerusalim. Ovaj praznik još se zove i Vozdviženje Časnog krsta.
Prema predanju, 326. godine carica Jelena, majka cara Konstantina, pronašla je krst kada je otišla u Palestinu da posjeti sveta mesta.
Patrijarh Makarije je, posle otkrića carice Jelene, pred okupljenim narodom uzdigao je Krst koji je Hristos nosio do Golgote, pa otuda i naziv Vozviždenje u bogoslužbenom kalendaru, gdej je praznik obilježen crvenim slovom.
Kako kaže hrišćansko predanje, narod je odgovorio patrijarhu molitvom Gospodi pomiluj, koja se i do danas na isti način pjeva na pravoslavnim liturgijama.
Na taj praznik, istovremeno se slavi uspomena na povratak Časnog krsta iz Persije u Jerusalim.
Krst je čuvan u srebrnom sanduku u jerusalimskoj crkvi Vaskrsenja do 614. godine, kada su Persijanci zauzeli Jerusalim.
– Kada je car Hozroj osvojio Jerusalim i mnogi narod odveo u ropstvo, Krst bi prebačen u Persiju, odakle ga je na Golgotu, hodeći bosonog i u bijednoj odjeći, iznio car Iraklije, zapisano je u Ohridskom prologu vladike Nikolaja Velimirovića.
– Tada Časni krst bi položen u hram Vaskrsenja, na radost i utjehu cijelog hrišćanskog svijeta, napisao je episkop Nikolaj.
Tokom ratova krst se izgubio, a kasnije, kada je ponovo nađen, njegove djelove uzimali su spretni vjernici u nadi da imaju veliku moć, pošto su napravljeni od svetog drveta.
Za ljude rođene na ovaj dan vjeruje se da na svojim nejakim plećima nose sjenku Časnog krsta i da su zato pred Bogom posebno odgovorni za svoje postupke.
Slavi se dvaput u toku godine, 18. januara i 27. septembra.
Ranije su se ljudi strogo držali posta na ovaj dan. U nekim selima održavaju se vašari.
Jesenji Krstovdan se posti tako što se cijeli dan jede samo grožđe i hljeb.
