Istorijske činjenice protiv ideološke konstrukcije
Uvod: Pseudoistorijski narativ
Tvrdnja o navodnim „zločinima srpske vojske u Crnoj Gori 1918. godine“ predstavlja jedan od centralnih mitova savremene antisrpske istorijske propagande u Crnoj Gori. Ta teza nije proizvod arhivskog rada, kritike izvora i naučne metodologije, već rezultat naknadne ideološke interpretacije prošlosti, nastale s jasnim političkim ciljem. Njeni najglasniji zastupnici, tzv. istoričari poput Novaka Adžića i Šerba Rastodera, ne nastupaju kao naučnici, već kao ideološki aktivisti koji prošlost prilagođavaju potrebama sadašnjosti.
Istorijska nauka, međutim, ne priznaje emocionalne narative, već isključivo činjenice, kontekst i dokaze. Upravo na tim poljima teza o „zločinima srpske vojske“ doživljava potpuni metodološki i logički krah.
Istorijski kontekst 1918. godine: Nema okupacije, nema rata
Godine 1918. srpska vojska ulazi u Crnu Goru kao pobjednička saveznička vojska, nakon kapitulacije Austrougarske monarhije, koja je Crnu Goru držala pod okupacijom od 1916. godine. Srbija i Crna Gora u tom trenutku nisu neprijateljske države, niti su ikada bile na suprotnim stranama u Prvom svjetskom ratu. Naprotiv, radi se o državama istog istorijskog, kulturnog i nacionalnog korpusa, sa zajedničkim ratnim ciljem i savezničkim statusom.
Govoriti o „okupaciji“ u takvom kontekstu znači svjesno izvrtanje istorijskih pojmova. Bez rata između Srbije i Crne Gore, bez neprijateljskog statusa i bez međunarodno priznate okupacije, pojam „ratnog zločina srpske vojske“ postaje prazna ideološka konstrukcija, lišena svakog pravnog i istorijskog utemeljenja.
Božićna pobuna: Srpsko-srpski sukob unutar Crne Gore
Sukobi koji su uslijedili tokom 1919. godine, poznati kao Božićna pobuna, bili su unutrašnji srpski politički i građanski sukob unutar Crne Gore. Riječ je o sukobu Srba iz Crne Gore protiv Srba iz Crne Gore, podijeljenih isključivo po političkom pitanju državnog uređenja, a ne po nacionalnom, vjerskom ili kulturnom osnovu.
Takozvani zelenaši i bjelaši u izvorima tog doba ne djeluju kao pripadnici različitih naroda, već kao pripadnici istog srpskog nacionalnog korpusa, sa različitim vizijama odnosa prema Srbiji i načinu ujedinjenja.
U pitanju je bio srpsko-srpski sukob, često unutar istih porodica, bratstava i plemena, što ga suštinski diskvalifikuje iz kasnijih pokušaja da se predstavi kao „nacionalno ugnjetavanje“ ili „represija nad Crnom Gorom“.
Uloga srpske vojske u tim događajima bila je ograničena i stabilizaciona, dok su glavnu težinu oružanih dejstava nosile lokalne srpske formacije. Pojedinačni incidenti, koji su mogući u svakom postratnom i unutrašnjem političkom sukobu, ne mogu se metodološki ni pravno proglasiti zločinima srpske vojske, a kamoli sistematskom represijom nad čitavim narodom.
Odsustvo dokaza
Nijedna ozbiljna istorijska tvrdnja ne može opstati bez izvora. U slučaju navodnih zločina srpske vojske u Crnoj Gori 1918–1919. godine:
ne postoje vojna naređenja o represiji,
ne postoje sudski procesi,
ne postoje međunarodne istrage,
ne postoje spiskovi masovnih žrtava,
ne postoje demografski gubici koji bi ukazivali na zločine,
ne postoje masovne grobnice.
Čak ni italijanski, britanski i austrougarski izvori, koji su sa podozrenjem pratili događaje u Crnoj Gori, ne govore o zločinima srpske vojske. To, međutim, ne sprečava savremene ideologe da više od jednog vijeka kasnije „otkrivaju“ ono što savremenici nisu vidjeli.
Adžić i Rastoder: Istorija podređena ideologiji
Problem djelovanja Novka Adžića i Šerba Rastodera nije u različitom tumačenju istorije, već u potpunom odsustvu naučne neutralnosti. Kod njih politički zaključak prethodi istraživanju, a ideološki stav zamjenjuje analizu izvora. Istorija se kod njih ne istražuje – ona se konstruiše.
Njihov pristup nije revizionizam u naučnom smislu, već ideološka rekonstrukcija prošlosti, u kojoj Srbija postaje okupator, srpska vojska zločinačka formacija, a ujedinjenje 1918. „aneksija“. Takav pristup ne proizvodi znanje, već politički pamflet sa naučnom terminologijom kao maskom.
Zaključak
Tvrdnja o „zločinima srpske vojske u Crnoj Gori 1918. godine“ ne počiva na dokazima, već na naknadnoj ideološkoj potrebi da se istorija iskoristi kao sredstvo političke borbe. Ona ignoriše istorijski kontekst, izvrće pojmove i građanski srpsko-srpski sukob predstavlja kao nacionalnu represiju.
Istorija Crne Gore nije i ne može biti privatna svojina pseudoistoričara i ideoloških komesara. Ona pripada činjenicama, a činjenice – ma koliko bile neprijatne za određene narative – ostaju neupitne.
