Smanjenje sive ekonomije, veći prihodi i održivo upravljanje šumama, razvoj drvne industrije, veća zaštita i očuvanje biodiverziteta, napuštanje koncesionog modela, osnivanje državne firme za gazdovanje šumama, jačanje kontrola i inspekcija…
To su neki od ključnih koraka koje država želi da preduzme u šumarskom sektoru, kroz novi Predlog Zakona o šumama.
Kako se navodi u Izvještaju o sprovedenoj analizi uticaja (RIA) i propratnim dokumentima za ovaj propis, to je neophodno jer je finansiranje sektora šumarstva trenutno neodrživo, koncesioni model daje niske prihode, Uprava za gazdovanje šumama ne može da izvrši sve poslove, kontrola je nerazvijena, kazne neadekvatne, učešće sive ekonomije visoko, država trpi štetu, a koncesionari se bogate i drže monopol.
Svakako najvažniji dio ovog propisa jeste planirano ukidanje koncesija za gazdovanje šumama. Koncesioni sistem uveden je 2007. godine, a prema važećem zakonu, opštinama u Crnoj Gori pripada 70 odsto prihoda od koncesija. Lokalne samouprave bi kroz primjenu ovog zakona i ukidanje koncesija, izgubile prihode od koncesionih naknada i prodaje drveta u dubećem stanju, navodi se među negativnim posljedicama ovog propisa.
Slično se ovih dana moglo čuti i iz Opštine Pljevlja, iz koje su kazali da bi u slučaju primjene zakona ostali bez milionskih prihoda od koncesije, a zaposleni u Upravi za šume u tom gradu bez posla. Predsjednik Opštine Dario Vraneš ranije je kazao “Vijestima” da bi se umjesto četiri miliona eura, koliko je dobijeno lani, u kasu slilo svega 700 hiljada eura…
Država planira osnivanje novog preduzeća, koje će upravljati šumskim fondom. Gubitak od koncesionih naknada se, prema RIA, planira umanjiti tako što će ta firma plaćati naknadu na ime gazdovanja šumama u državnom vlasništvu, a lokalne uprave dobiti zakonski dio od 70 odsto. U tom dokumentu se navodi i da rješenja nemaju negativnih uticaja na troškove građana i privredu. Nova kompanija bavila bi se poslovima gazdovanja šumama, odnosno sječom, proizvodnjom i prodajom drvnih i nedrvnih sortimenata, izgradnjom, održavanjem puteva i uzgojem i zaštitom šuma.
“Predlog projektuje znatno povećanje prihoda od šumarstva i povećanje prihoda državnog budžeta od korišćenja šuma. Veći dio prihoda kompanije će se ulagati u unaprjeđenje šuma, značajan dio prihoda država kao osnivač će vraćati u budžet, a dodatno imati prihod od PDV-a koji će se naplaćivati prodajom proizvoda od drveta”, piše u RIA.
Navodi se i da bi firma mogla da prodaje ogrijev unutar Vladinog programa za podršku penzionerima, ili ljudima ugroženog socijalnog statusa.
Što se ulaganja tiče, navodi se da će tokom 2024. biti potrebno 150 hiljada eura za osnivanje nove kompanije. Kada firma 2025. preuzme poslove gazdovanja šumama, biće potrebno 10,65 miliona eura za obrtna sredstva za usluge i 12,8 miliona za nabavku tehnologije i mehanizacije. Navodi se da se novac može obezbijediti iz međunarodnih fondova, o čemu se pregovaralo sa Svjetskom bankom. Prema projekcijama, planiran je profit državne firme – 345,49 hiljada prve, 1,51 miliona druge i 2,52 miliona eura u trećoj godini.
Izmjene propisa bile nužne
Navode da su izmjene zakona neophodne jer bi bez njih šumarstvo nastavilo stagnaciju, stanje pogoršavalo, drvna industrija i dalje imala nizak stepen razvoja…
U RIA piše da je probleme uzrokovala primjena koncesionog modela korišćenja šuma, koja je dovela do niskih prihoda države i bogaćenja koncesionara. Dodatni problem je, kako se navodi, i nemogućnost Uprave za gazdovanje šumama da izvrši sve planirane poslove, ali i to što nisu razvijeni ni kontrolni mehanizmi za uklanjanje slabosti sistema koncesija. Piše i da su niski prihodi od koncesionih naknada, te da se iz budžeta Uprave za šumarstvo izdvajalo više nego što se u njega slivalo, čime je finansiranje šumarskog sektora postalo neodrživo.
“Niski prihodi su doveli do izostanka ulaganja u uzgoj i zaštitu šuma, izgradnju i održavanje šumskih puteva. Koncesioni model je uzrokovao izvoz drvnih sortimenata iz državnih šuma od strane koncesionara i sivu ekonomiju o oblastima šumarstva i drvne industrije. Koncesioni model korišćenja šuma, dakle, nije ostvario svoj cilj, a cilj je bio razvoj drvne industrije u Crnoj Gori na bazi dugoročne snabdjevenosti drvnom sirovinom kroz koncesione ugovore”.
Ističe se i da su šume u privatnom vlasništvu u lošem stanju radi česte sječe i pustošenja, te da za taj proces nema adekvatne kaznene politike.
Navodi se da postoji slab sistem zaštite od požara, nedostatak novca za ulaganje u šume, slaba realizacija planova gazdovanja, neorganizovano tržište drveta i siva ekonomija.
U boljem položaju nisu ni zaštićena područja, za koje, prema dokumentu, nisu usaglašene norme sa ciljevima zaštite i upravljanja, ali ni izgrađeni sadržaji planskih dokumenata, sa ciljevima i smjernicama zaštite prirode.
Zbog svega navedenog, navode da su oštećeni država, njene institucije, privreda, kompanije i oni koji upravljaju zaštićenim područjima.
Skoro pola države pod šumom
Površina šuma i zemljišta tog tipa u Crnoj Gori je u 2019. iznosila 827,53 hiljade hektara, od čega je pod šumom 711,68 hiljada hektara.
Prema podacima Monstata, najveći dio domaćih šuma su lišćarskog tipa (71 odsto), dok ostatak čine četinarske i mješovite šume. Pod šumom se nalazi oko 45 odsto teritorije Crne Gore.
Prema rezultatima Nacionalne inventure šuma, registrovano je 68 vrsta drveća, pri čemu je više od 50 odsto zemljišta pod šumom u državnom vlasništvu.
