Povodom ukidanja člana 17, stav 1 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju (PIO), čime se ženama dozvoljava da ne idu u penziju sa navršenih 64 godine, Ustavni sud je dao obrazloženje prema kojem je dosadašnji član pomenutog zakona bio diskriminatoran za žene.
„Većina sudija izrazila je stav da je zakonodavac, propisujući osporenom odredbom člana 17 stav 1 Zakona o PIO da: ‘osiguranik stiče pravo na starosnu penziju kad navrši 66 godina života (muškarac), odnosno 64 godine života (žena)(…)’ povrijedio ustavne principe o zabrani diskriminacije, jednakosti svih pred zakonom i rodnoj ravnopravnosti, iz odredaba člana 1, člana 8 stav 1, člana 17 stav 2 i člana 18 Ustava, člana 14 Evropske konvencije i člana 1 Protokola broj 12 uz Evropsku konvenciju, jer je kao zakonski kriterijum za sticanje prava osiguranika na starosnu penziju propisao različit broj godina života“, navode u saopštenju Suda.
Kako dodaju, taj zakonski kriterijum isključivo je u zavisnosti od ličnog svojstva osiguranika, tj. biološke karakteristike – pola, i na taj način osiguranike doveo u međusobno neravnopravan položaj u pogledu ispunjavanja uslova za sticanje prava na starosnu penziju.
„Muškarcu i ženi uskratio je pravo da pod istim uslovom stiču pravo na starosnu penziju. Propisivanje niže starosne granice za ostvarivanje prava na starosnu penziju za žene u odnosu na muškarce, stav je većine, ne predstavlja mjeru pozitivne diskriminacije žena u cilju zaštite žena zbog njihovih bioloških funkcija, jer nije usmjereno na sprečavanje ili nadoknađivanje nedostataka u profesionalnom životu žena, radi osiguranja pune jednakosti muškaraca i žena u profesionalnom životu. Naime, u konkretnom predmetu, osporenom odredbom člana 17 stav 1 Zakona uređeni su različiti uslovi za muškarce i žene u pogledu godina života za sticanje uslova za ostvarivanje prava na starosnu penziju, po osnovu pola, a ne pitanje koje se tiče poboljšanja položaja žena u njihovom profesionalnom životu“, navode u saopštenju.
Sudije Snežana Armenko i Momirka Tešić izarazile su suprotan stav smatrajući da navedena odredba, samim to što razdvaja uslove za starosnu penziju za muškarce i žene, ne dovodi ženu u a priori nepovoljniji položaj u odnosu na muškarca, budući da Zakon o radu i Zakon o državnim službenicima i namještenicima propisuje jednake uslove za prestanak radnog odnosa po sili zakona, a to je 66 godina po Zakonu o radu, odnosno 67 godina po Zakonu o državnim službenicima i namještenicima.
„Zakon o PIO propisuje mogućnost, ne i obavezu, svakoj ženi da ostvari pravo na starosnu penziju prije prestanka radnog odnosa po sili zakona, ukoliko sama to želi, te da navedeno zakonsko rješenje predstavlja pozitivnu diskriminaciju. Takođe, sudije koje su izdvojile mišljenje su stava da je izostala sveobuhvatna analiza odluka Suda pravde Evropske unije i Evropskog suda za ljudska prava u kojima propisivanje različitih uslova za ostvarivanje prava na starosnu penziju nije predstavljalo diskriminaciju, a koje se temelje na Ugovoru o funkcionisanju Evropske Unije i brojnim zvaničnim dokumentaima ILO (Međunarodne organizacije rada) shodno kojim se dozvoljava ženama pravo izbora da ostvare pravo na starosnu penziju prije sticanja uslova za prestanak radnog odnosa po sili zakona, ukoliko im se omogući da rade pod istim uslovima, odnosno do iste starosne granice kao i muškarci, što znači da je riječ o primjeni prava“, navode sudije.
Smatraju da u konkretnom slučaju nijesu ispunjena dva uslova koje zahtijeva ESLjP u pogledu diskriminacije, a to su da je neophodno da pojedinac bude žrtva manje povoljnog tretmana zbog svoje statusne pripadnosti i da jednako postupanje ne bude razumno i opravdano. Ukidanjem ove odredbe Ustavni sud vrši reformu socijalne politike, jer kao jedini uslov za ostvarivanje prava na starosnu penziju propisanih Zakonom o PIO preostaje 40 godina staža i najmanje 61 godina života, što pretpostavlja da građanin kojem po sili zakona prestane radni odnos zbog navršenih 66, odnosno 67 godina života ne bi mogao ostvariti pravo za odlazak u starosnu penziju prije nego što ostvari 40 godina staža osiguranja.
Saglasne su sa stavom većine da ispunjenjem zakonskih uslova za sticanje prava na starosnu penziju osiguranik “stiče” pravo na ostvarivanje prava na starosnu penziju, a ne i obavezu da po sili zakona ostvari to pravo, iz kojih razloga su smatrale da takav stav dodatno osnažuje zaključak da odredba člana 17 stav 1 nije neustavna.
„Odluka i izdvojeno mišljenje biće objavljeni u “Službenom listu Crne Gore” i na sajtu Ustavnog suda“, navode u saopštenju.
Odluku su donijeli predsjednik Budimir Šćepanović i sudije Snežana Armenko, Dragana Đuranović, Milorad Gogić, Desanka Lopičić i Momirka Tešić.
