Astronomi su uočili veliku i misterioznu tamnu tačku u Neptunovoj atmosferi. Prvi put je takav fenomen zabilježen teleskopom sa Zemlje.
Astronomi su uočili veliku i misterioznu tamnu tačku u Neptunovoj atmosferi koja ima neočekivano sjajnog pratioca. Za posmatranje je korišćen veoma veliki teleskop (VLT) Evropske južne opservatorije u Čileu. Vrtložne oluje, koje izgledaju kao tamne mrlje, u atmosferi plave planete već su primjećene iz svemira, uključujući i teleskop Habl. Sada je prvi put ovaj fenomen zabilježen teleskopom sa Zemlje.
„Od prvog otkrića tamne tačke, uvijek sam se pitao šta su to kratkotrajne i neuhvatljive tamne karakteristike“, rekao je glavni autor studije objavljene u Nature Astronomi Patrick Irvin, profesor planetarne fizike na Univerzitetu u Oksfordu.
Gasni giganti i tamne mrlje
Planete gasovitih džinova u našem solarnom sistemu, uključujući Neptun, poznate su po tamnim mrljama koje se pojavljuju u njihovoj atmosferi. Kao i Jupiterova velika crvena pjega, vjekovima stara oluja.
Nekoliko oluja je primijećeno na Neptunu sa Hablom tokom godina. Čini se da sve oluje prate obrazac pojavljivanja i nestajanja tokom dvije godine, što ih čini teškim za proučavanje. Voiager 2, NASA sonda lansirana 1970-ih, otkrila je dvije mračne oluje na Neptunu tokom preleta planete 1989. godine, ali su nestale mnogo prije nego što je Habl mogao da ih snimi kada je snimio slike Neptuna 1994. godine. Velika tamna tačka na Neptunu, nazvana najveća oluja kojoj je svjedočio Voiager 2, bila je toliko velika da je mogla progutati Zemlju.
Neptunove oluje se razlikuju od uragana na Zemlji. Neptunove tamne mrlje su sistemi visokog pritiska koji su u početku stabilni i rotiraju se u smjeru kazaljke na satu, dok su uragani na sjevernoj hemisferi Zemlje sistemi niskog pritiska koji se rotiraju u smjeru suprotnom od kazaljke na satu. Ono što su Irvin i njegov tim željeli da saznaju je kako se uopšte formiraju ove ogromne oluje na Neptunu.
Novo otkriće
Neptun, koji zbog metana u atmosferi izgleda plavo, zamrznut je, naziva se i ledeni džin.
Prosječna temperatura tamo je minus 235 stepeni Celzijusa. Kroz njega duvaju zavijajući vjetrovi, koji šalju zaleđene oblake metana širom planete brzinom od skoro 2.000 kilometara na sat. To je najudaljenija planeta u našem Sunčevom sistemu, oko 30 puta udaljenija od Sunca od Zemlje. Zbog ove udaljenosti podne na Neptunu izgleda kao sumrak na Zemlji.
Kada je Habl otkrio nove tamne tačke na Neptunu 2018. godine, Irvinov tim je iskoristio priliku da sprovede posmatranja sa Zemlje pomoću veoma velikog teleskopa i njegovog instrumenta za spektroskopski istraživač sa više jedinica (MUSE). Instrument omogućava astronomima da posmatraju cijeli objekat istovremeno u različitim talasnim dužinama svjetlosti.
Zemljina atmosfera ima tendenciju da izobliči sliku zemaljskih teleskopa, ali MUSE snima oštre slike pomoću prilagodljive optike. Ogledala teleskopa, koja kontrolišu kompjuteri, mogu da se podese u hodu kako bi ispravila sva izobličenja izazvana Zemljinom atmosferom i sačuvali fine detalje nebeskih tijela.
Podaci koje je uhvatio veoma veliki teleskop pomogli su astronomima da utvrde da tamne mrlje nisu rezultat praznina ili čišćenja u oblacima. Zapažanja pokazuju da se pjege pojavljuju kada se tamnije čestice vazduha skupljaju ispod vidljivog sloja Neptuna, gdje se magla i led miješaju.
Instrument MUSE je snimio 3D svjetlosni spektar Neptuna i njegovih tamnih tačaka. To je omogućilo astronomima da detaljno prouče oluju i dođu do iznenađujućeg otkrića.
„Otkrili smo rijetku vrstu dubokog svijetlog oblaka koji nikada ranije nije identifikovan, čak ni iz svemira“, rekao je koautor studije Majkl Vong, planetarni naučnik sa Univerziteta u Kaliforniji u Berkliju.
Tokom posmatranja, neobičan oblak se pojavio kao mala svijetla tačka pored veće tamne tačke, obije na istom nivou atmosfere. Astronomi kažu da je novootkrivena karakteristika veoma interesantna. Nadaju se da će steći nove uvide kroz buduća zapažanja koja se mogu napraviti sa Zemlje.
„To je zapanjujuće povećanje sposobnosti čovječanstva da posmatra svemir“, rekao je Vong. „U početku smo mogli da otkrijemo ove tačke samo slanjem letjelice poput Voiagera tamo. Onda smo dobili priliku da ih razlikujemo na daljinu sa Hablom. Konačno, tehnologija je dovoljno napredovala da nam omogući da je vidimo sa Zemlje.“
